Een nazomeravond in het Haagse Bos. Het schemert als zo’n 25 mensen zich verzamelen op een bruggetje naast het koninklijk paleis Huis Ten Bosch. Het zijn geen leden van een republikeinse garde, maar vriendelijke deelnemers aan een vleermuizenexcursie in het bosgebied van de stad.
De sterren staan gunstig: geen regen, wel insecten in de lucht. Alle kans dat vleermuizen spoedig hun holtes zullen verlaten en uit eten gaan. Rudy van der Kuil, van de Zoogdierenwerkgroep Zuid-Holland en vleermuizenkenner bij uitstek, gidst zijn volgelingen door de verborgen wereld van deze duistere diertjes.
Binnen de eerste minuten al ratelt zijn bat-detector, die de frequenties van het ultrasone, voor de mens onhoorbare geluid van vleermuizen vertaalt in hoorbare tikjes. In het beeldscherm van het apparaatje verschijnt een getal: 48. Dan weet de kenner genoeg: de frequentie van de gewone dwergvleermuis (elke soort produceert zijn eigen frequentie), een beestje dat met ingeklapte vleugels in een luciferdoosje past. Naarmate het geluid harder wordt, is de vleermuis dichterbij. Kijk, daar scheert er een tussen de bomen, luttele meters boven onze hoofden.
Ergens in dit bos hangt welgeteld één vale vleermuis in een boomholte. Een mannetje, dat al twaalf jaar heimelijk hoopt op de komst van een vrouwtje. Hij heeft nog tijd: vleermuizen kunnen tussen de 20 en 30 jaar oud worden. Met wat geluk treffen we de rosse vleermuis. Het is met een spanwijdte van 32 tot 40 centimeter een van de grootste vleermuizen van Nederland, de enige die het menselijk oor kan horen.
Hij laat zich niet zien of horen vanavond. Geen nood, we treffen genoeg andere soorten: niet alleen de dwergvleermuis, ook de laatvlieger, meervleermuis en de watervleermuis. Niet eens alle soorten die hier te vinden zijn, zoals ook de grootoorvleermuis en de ruige dwergvleermuis.
Bij een grote waterplas ontfermen Oost-Europese vissers en opgetogen jongeren zich over de barbecues en alcoholica. Eenzame schimmen bewegen schielijk tussen de bomen en struiken. Intussen schijnt Van der Kuil met zijn zaklamp over het water. Niet te lang, om de vleermuizen niet te veel te verstoren. Grijze vliegende gestalten lichten op in het donker, zo’n 10 centimeter boven het water: het wemelt van de watervleermuizen die wolken insecten bejagen.
Zoveel dierenleven in de stad, dat is geen toeval. Een deel van de vleermuizen houdt van steen, doceert Van der Kuil. Waar ze lang geleden in grotten en spleten leefden, zijn ze, net als de gierzwaluw of de huismus, mee verspreid met de mens en zijn huizen. ‘Zodra ergens ruimte is, maakt de vleermuis daar gebruik van.’ De groene waterpartij van dit bos is hun favoriete restaurant.